Filosoof Philipse beledigt hersenwetenschappers Swaab en Lamme

Herman Philipse

Gistermiddag, op het Skepsis congres, kwam Herman Philipse met vernietigende kritiek op de conclusies van hersenwetenschappers Dick Swaab en Victor Lamme. Met name de conclusie dat wij geen vrije wil hebben. Philipse toonde niet alleen aan dat hun conclusies niet deugen, maar voegde er zelfs beledigingen aan toe: de heren hersenwetenschappers zouden er beter aan gedaan hebben een eerstejaarscollege logica te volgen. En over de conclusie dat we geen volledig vrije wil hebben, opmerkte: "daar hebben we geen hersenwetenschappers voor nodig!" Afgezien van deze beledigingen, vond ik de kritiek van Philipse zeer verhelderend en overtuigend (generalisatie op basis van enkele niet-representatieve pathologische gevallen, etc).

Wij zijn ons brein

Ik kan het goed gebruiken bij het lezen van Wij zijn ons brein en De vrije wil bestaat niet. Dick Swaab kon zich niet snel genoeg adequaat verdedigen, gaf een sneer richting de filosoof, maar als je zijn boek opslaat is hij helemaal niet zo anti-filosofisch als Philipse suggereert en Swaab zelf meende. Op pagina 380 schrijft Swaab "In de filosofie is er ..." waarmee hij aantoont dat hij het relevant vindt wat er in de filosofie gezegd is (Plato, Spinoza). Ook schrijft Swaab "Hoe complex het begrip 'vrije wil' is ..." (p. 391), waarmee hij het belang van conceptuele analyse demonstreert. Ook de uitdrukking 'Wij zijn ons brein' moest het ontgelden. Het is een onzinnige uitdrukking die niet alleen door de uitgever verzonnen is zoals Philipse eerst dacht, maar ook in de tekst te vinden is (hoofdstuk I, paragraaf 1.1). "Ik eet soep" mag je dan vervangen door "mijn hersenen eten soep", wat evidente onzin is. Ik vind dat Philipse de uitdrukking Wij zijn onze hersenen te letterlijk neemt, en vergeet dat de bedoeling van de uitdrukking is: de hersenen bepalen onze mogelijkheden en onze beperkingen, ons karakter, en onze persoonlijkheid.

Ik probeerde iemand uit te leggen waarom ik het zeer verontrustend vind dat zich onophoudelijk mutaties in ons genoom ophopen. Maar ik slaagde er niet echt in. Het is te abstract, denk ik. Maar de hersenwetenschap komt ons te hulp. Wat zou de hersenwetenschap zijn zonder het pathologisch brein? Sla hoofdstuk 1.1 (Inleiding: Wij zijn onze hersenen) er maar eens op na. Als je alle zinnen onderstreept waarin pathologie voorkomt wordt het helemaal zwart! Hersenziektes, psychiatrische of neurologische ziektes, ziekte van Parkinson, schizofrenie, Alzheimer, depressie, MS, clusterhoofdpijn, spierspasmen, obsessief-compulsieve stoornissen, vetzucht, verslaving, binnenoorslechthorendheid, blindheid, verlamming, Huntington. En de eerste spreker Jan van Gijn had het over onverklaarbare pijnen, en Iris Sommer vertelde over 'stemmen horen in je hoofd': ook allemaal pathologische zaken. Zou al deze pathologie misschien duidelijk kunnen maken wat mutaties met ons kunnen doen? Met andere woorden, als mensen gaan inzien dat al die stoornissen misschien wel eens iets met mutaties in ons DNA te maken zouden kunnen hebben, dan is die accumulatie van mutaties een stuk concreter geworden (zie blog: 'William Hamilton over de toekomst van het menselijk genoom').

Maandag 24 okt

Het is zeker niet zo dat Philipse het hele boek van Swaab waardeloos vond. Hij accepteerde 99% zo zei hij, en had alleen kritiek op het hoofdstukje over de vrije wil. Ik vraag mij af of Philipse het hele boek gelezen heeft, en of hij nog iets nieuws geleerd had. Dat had hij rustig mogen zeggen.
Philipse kritiseerde ook het boek van Victor Lamme De Vrije Wil Bestaat Niet en voegde daar aan toe dat hij wel eens met Lamme had gediscussieerd en dat Lamme geen goed weerwoord had. Dat is niet zo netjes want Lamme was er niet en kon zich dus niet verdedigen. Een zeer belangrijk argument van Philipse is dat de stelling van Lamme dat "alle redenen zijn rationalisaties" leidt tot de conclusie dat dat indien Lamme gelijk heeft het niet redelijk is om te geloven wat hij zegt. Immers het is slechts redelijk de conclusie van een betoog te aanvaarden indien er goede redenen voor bestaan. En juist de goede redenen heeft Lamme ondermijnd.
Al met al had Philipse zeer goede kritiek, maar hij had zich wel iets meer als gentlemen mogen gedragen, zoals ik van hem gewend ben.

In de Academische BoekenGids ABG 89 staat een zeer goed overzicht en bespreking van 9 populaire Nederlandse hersenboeken.

In de Academische  Boeken Gids ABG 90 (Januari 2012) staan (ook online) commentaren op Victor Lamme's boek De vrije wil bestaat niet, o.a. van Herman Philipse.

• Facebook
• Twitter
• StumbleUpon
• Digg
• Delicious
• Reddit
• Technorati