Monday, October 14, 2013

Indrukwekkend boek van Steven Pinker: The Better Angels of Our Nature

Posted by Unknown at 2:26 AM Labels: , ,
Steven Pinker
Ik heb The Better Angels of Our Nature: Why Violence Has Declined van Steven Pinker [1] in zijn geheel gelezen, en ik vind het een uiterst indrukwekkend en belangrijk boek. Verplichte kost voor iedereen die zich een oordeel wil vormen over heden, verleden, toekomst van de menselijke beschaving. Het is een belangrijk boek omdat het gangbare ideëen zoals 'Wij leven in de meest gewelddadige tijd ooit' weerlegt met feiten. Hij weerlegt daarmee de pessimistische opvatting dat er in de geschiedenis van de mensheid geen morele vooruitgang zou zijn. Alsof we nog net zo wreed zijn als vroeger. En dat is uiterst belangrijk. Het boek geeft overvloedige redenen voor optimisme omdat Pinker laat zien dat er morele vooruitgang is in de loop van de menselijke geschiedenis. Hij laat dat zien aan de hand van zeer diverse bronnen over geweld en ooorlogvoering in het verleden. Na het lezen van het boek (nee, tijdens!) ga je met andere ogen kijken naar de huidige tijd en naar het verleden. Een zekere mate van optimisme is onvermijdelijk na het lezen van dit boek.

Ter illustratie van de algemene denkwijze over het beschavingsniveau van de huidige mensheid hier een treffend citaat van een bezoeker van dit blog, nog niet zo lang geleden:
"Is de wereld nu zoveel beschaafder? Een wereld waar men toekijkt bij hongersnood, ziekte en oorlog, waar men vluchtelingen weg stuurt? Hoe zit het met de “lichamelijke integriteit” in een wereld waar een vrouw het leven van haar ongeboren kind van 24 weken, wel of niet met hazenlip, mag laten beëindigen?"
(3 okt, hier )
Dit is een zeer begrijpelijke houding. Ik had ook een dergelijk gevoel vóórdat ik het boek van Pinker had gelezen. Pinker's antwoord: we zijn blind voor het feit dat mensen een paar eeuwen geleden veel wreder waren dan nu. Dat geldt in ieder geval voor het Westen en andere democratische landen buiten het 'Westen'. Ik geef een typisch Nederlands voorbeeld: de moord op de gebroeders De Witt in 1672 ('moord' is te zwak uitgedrukt, het was een afschuwelijke lynch partij):

Moord op de gebroeders De Witt (©wiki)
"De lijken [ van Johan en Cornelis de Witt ] werden vervolgens volledig ontkleed, ondersteboven opgehangen aan de wipgalg en opengereten. Tenen, vingers, duimen, oren, neuzen, lippen, tongen en handen werden afgesneden. De ingewanden werden uit de lichamen gehaald en deels door de omstanders opgegeten of aan honden te eten gegeven. Ook werden de lichamen gecastreerd. Een dode kat werd tussen de benen van Cornelis gelegd. Verhoeff sneed inderdaad de harten uit de lichamen." (wiki)
Pinker kent dit verhaal niet, maar geeft een bijna eindeloze hoeveelheid voorbeelden van hoe wreed men vroeger was: in het oude Griekenland, de getuigenissen in het Oude Testament van de Bijbel ('The Hebrew Bible'), het Romeinse Rijk en het vroege Christendom, de Middeleeuwen, Vroeg-Moderne Europa, en Amerika. Hij beschrijft dit alles op een fascinerende manier en goed gedocumenteerd. Het is indrukwekkend door de gedetailleerde en realistische beschrijvingen van wrede manieren hoe mensen met elkaar omgaan. Hier nog een citaat over het stenigen van mensen uit de Bijbel:
"De HEER zei tegen Mozes: 'Die man moet gedood worden. De hele gemeenschap moet hem buiten het kamp stenigen.' "  5 Numeri 15:35

Toen brachten ze hem met zijn allen buiten het kamp, en daar doodden ze hem door hem te stenigen, zoals de HEER Mozes had opgedragen. 6 Numeri 15:36
Pinker vertelt niet alleen verhalen, maar hij laat met aantallen, statistieken en grafieken zien dat het aantal doden in oorlogen in de loop der eeuwen is afgenomen. Dat is de sterke kant van zijn boek. Oorlogen zijn een affaire tussen staten en staatshoofden. Oorlog is wat anders dan moord. Moord is wat individuele mensen elkaar aandoen. Het beste voorbeeld van de dalende trend in het aantal moorden is misschien wel deze grafiek:
 
De daling van moord (homicide) lijkt niet zo groot
omdat de schaalverdeling logaritmisch (0-1-10-100) is, maar
in feite is de afname zeer spectaculair: een factor 100! (p. 72-73)

Het aantal moorden is gedaald van 110 per 100.000 inwoners tot minder dan 1 per 100.000 inwoners per jaar (zie grafiek). Een daling met een factor honderd! Dat is geen kleinigheid, geen toevallige fluctatie. Dit is een uiterst cruciaal gegeven in het boek. Dit geldt voor heel Europa en de daling begon vanaf plm. 1200.  Andere voorbeelden van afnemende wreedheid en toenemende beschaving: 
  • afschaffing slavernij
  • lynchpartijen en rassendiscriminatie nemen af
  • afschaffing van marteling als middel om bekentenis af te dwingen
  • afschaffing doodstraf
  • toenemende acceptatie van gemengde huwelijken
  • afname van aantal verkrachtingen
  • opkomende vrouwenrechten
  • de acceptatie van, en het feitelijk voorkomen van huiselijk geweld nemen af
  • het aantal abortussen wereldwijd neemt af
  • de dierenrechten beweging komt op
  • er is minder geweld tegen dieren in films
  • de vegetarische beweging komt op
  • het slaan van kinderen thuis en op school neemt af
  • fysiek en sexueel misbruik van kinderen neemt af
  • de homorechten komen op
  • er is een afname van geweld tegen homo's
  • een lichte daling van het aantal Amerikaanse gezinnen die aan plezierjacht doen (er is zoveel bijzonders over Amerika te melden dat ik er een apart blog over kan schrijven).
Wat het boek nog interessanter maakt is dat behalve de vele dalende grafieken (bijna alles daalt!), Pinker ook historisch-culturele-psychologische verklaringen geeft voor die daling in: 'The Civilizing Process' (hoofdstuk 3), 'The Humanitarian Revolution' (h. 4) en 'The Rights Revolution (h. 7). Hij geeft verklaringen uit de literatuur en vult die aan met zijn eigen theorie. Omdat de materie in dit blog al meer dan genoeg te denken geeft, en ik duidelijk de feiten wil scheiden van de verklaringen van die feiten omdat die feiten opzich staan, ga ik in een volgend blog in op de verklaringen. Maar die zijn zeker zo interessant als de data. Die bepalen voor een groot deel de impact die het boek op mijn denken heeft.

Nederlandse
vertaling
Ik kan nu al zeggen dat Pinker een indrukwekkend denker is. Hij presenteert niet alleen zijn favoriete hypotheses, maar hij denkt data and evidence driven en blijft kritisch ten aanzien van zijn eigen ideëen. Hij bespreekt en beoordeelt alternatieve verklaringen. Het is de optelsom van al de feiten en verklaringen die een blijvende indruk op mij achterlaten.

Waarom het boek zo'n indruk maakt: ondanks de dagelijkse berichten over terreuraanslagen, burgeroorlogen, bombardementen, gewapende conflicten in de wereld, etc. geeft dit boek reden tot optimisme: historisch gezien neemt geweld wereldwijd af en worden we beetje bij beetje beschaafder.

De volgende blogs gaan over de verklaringen van de afname van geweld; over uitzonderlijk hoog geweld in Amerika; en over religie.



Bronnen

Noten

  1. Ik heb de Penguin paperback uitgave van 2011 (zie plaatje) met de wat vage ondertitel 'A History of Violence and Humanity', maar de hardback titel is duidelijker: 'The Better Angels of Our Nature: The Decline of Violence In History And Its Causes'. Paperback totaal: 1026 paginas: 841 pagina's tekst en 185 pagina's noten, literatuur, en index.


POSTSCRIPT 24 OKT 2013

De wereld is er veiliger op geworden

Dr Bart van Heerikhuizen (socioloog):  Waarom denken zoveel mensen dat vroeger alles beter was? openbaar college van de Universiteit Nederland, dinsdag 22 okt, waarin hij tegen het einde van het college (13e min) vertelt:

"Mensen gaan in de openbare ruimte minder geweldadig met elkaar om dan 400 jaar geleden, historisch-criminologen hebben dat bewezen. Als je nu 's nachts om 1 uur door Amsterdam loopt dan loop je veel en veel minder kans dat je wat wordt aangedaan dan als je 100, 200 of 300 jaar geleden door Amsterdam gelopen zou hebben. Dat geldt voor London, Berlijn, Parijs, etc. De wereld is er veiliger op geworden." 
Dit is een bevestiging van de hoofdstelling van Pinker. Heerikhuizen noemt Pinker niet.


    0 comments:

    Post a Comment